Hukuk köşemizde, günlük yaşamımızda karşılaştığımız ya da siz değerli okurlarımızın merak ettiği olayların hukuk sistemimizdeki karşılığına ve hayatımızda yaratabileceği değişiklere değineceğim. Bu bağlamda, öncelikli konulardan olduğunu düşündüğüm yabancı ülkelerde verilmiş bir boşanma kararının Türkiye’de tanınması hususu gündem maddemiz olacak. Bir kimse hakkında yabancı ülkelerde verilmiş boşanma kararının tanınması için kişinin konsolosluğa ve nüfus müdürlüklerine başvurusu yeterli midir yoksa Türk mahkemelerinde dava açması zaruri midir? Bu ve benzeri soruları bugünkü yazımızda kısaca cevaplamaya çalışacağım.
Türk mahkemelerince yabancı ülkelerde verilmiş olan kararların tanınması ve icra kabiliyetini kazanmasına (tenfizine) dair hükümler, Milletlerarası Özel Hukuk ve Usul Hukuku Hakkında Kanun’da düzenlenmiştir. Yabancı mahkeme kararının tanınması, yabancı bir ülke mahkemesince verilmiş ve kesinleşmiş olan bir kararın diğer bir ülkede kesin hüküm kuvvetinin kabul edilmesi anlamına gelmektedir.
BOŞANMA KARARININ TÜRKİYE’DE TANINMASINA KOLAYLIK
Yabancı bir ülkede verilmiş boşanma kararı, Türkiye’de tanınmadığı müddetçe taraflar boşanmış sayılmaz. Peki, kararın Türkiye’de tanınması için ne yapmak gerekir? Önceleri boşanma kararının Türkiye’de tanınması için dava açma zorunluluğu bulunmaktaysa da 2018 yılında Nüfus Hizmetleri Kanunu’na (NHK) eklenen 27/A maddesi ile tanımaya kolaylık getirilmiştir. NHK madde 27/A’da şöyle denilmektedir:
“(1)Yabancı ülke adlî veya idarî makamlarınca boşanmaya, evliliğin butlanına (bir hukuki işlemin kurucu unsurlarını taşıması ama geçerlilik şartlarını taşımaması), iptaline veya mevcut olup olmadığının tespitine ilişkin olarak verilen kararlar; bizzat veya vekilleri aracılığıyla tarafların birlikte veya taraflardan birinin ölmüş ya da yabancı olması hâlinde Türk vatandaşı olan diğer taraf veya vekilinin tek başına başvurması, verildiği devlet kanunlarına göre konusunda yetkili adlî veya idarî makam tarafından verilmiş ve usulen kesinleşmiş olması ve Türk kamu düzenine açıkça aykırı bulunmaması şartlarıyla nüfus kütüğüne tescil edilir.
(2) Nüfus kütüğüne yapılacak tescil işlemleri, yurt dışında kararın verildiği ülkedeki dış temsilcilikler, yurt içinde ise bakanlık tarafından belirlenen nüfus müdürlükleri tarafından yapılır.
(3) Bu maddede sayılan şartlar yerine getirilmediği gerekçesiyle tescil talebi reddedilen kararların Türkiye’de tanınması, 27/11/2007 tarihli ve 5718 sayılı Milletlerarası Özel Hukuk ve Usul Hukuku Hakkında Kanun uyarınca yapılır”.
BELGELERLE BAŞVURU YETERLİ
Görüldüğü üzere boşanma kararının tanınması için yurt dışında dış temsilciliklere, yurt içinde ise bakanlıkça belirlenen nüfus müdürlüklerine istenilen belgelerle başvuru yeterli olacaktır. Başvurular bizzat yapılabileceği gibi vekil aracılığıyla da yapılabilmektedir. Almanya’dan başvuru yapacak Türk vatandaşları için gerekli belgeler, Berlin Başkonsolosluğunun resmi internet sayfasında 13.03.2021 tarihli bilgi notu ile açıklanmıştır. Burada dikkat edilmesi gereken husus, nüfus müdürlüğünce tescili istenebilecek kararın yalnızca boşanmaya ilişkin olmasıdır. Boşanma kararında nafaka, tazminat vb. yükümlülükler, karar altına alınmışsa da bunların tanınması ve icrası için ayrıca tanıma ve tenfiz davası gündeme gelmelidir. Nüfus müdürlüğünce tescil talebinin reddedilmesi hâlinde de yine tanıma davası açmak gerekecektir.
Tanıma davası kanunumuzda madde 59 göndermesiyle 54. maddede düzenlenmiştir. Maddeye göre öncelikle kesinleşmiş bir boşanma kararının mevcut olması, kararın kamu düzenine aykırılık teşkil etmemesi, davalının savunma haklarına uygun davranılarak verilmiş olması gerekir. Uygulanan hukukun Türk hukukundan farklı olması tanınmaya engel oluşturmaz. Kanunda aranan şartlar sağlanmış ise Türk mahkemesi hâkiminin takdir yetkisi bulunmamaktadır, tanıma kararını verecektir, tekrar yargılama yapılmayacaktır.
Önemle belirtmek gerekir ki boşanma kararında nafaka, tazminat, velayet vb. yükümlülükler de karara bağlanmış ve kesinleşmişse bunların tanınması ve icrası için konsolosluk ve nüfus müdürlüklerine başvuru yapılamaz. Bunun için ayrıca tanıma ve tenfiz davası yoluna gidilmesi gerekmektedir.
av.tas.mehmet@gmail.com
