Bugün yüz tanıma sistemimizle parmak izimizle açtığımız telefonlar, bir gün arkamızdan kim tarafından kapatılacak? Sosyal medya hesaplarımız, dijital belgelerimiz, e-postalarımız... Biz bu dünyadan ayrıldığımızda, ardımızda kalan dijital izlere ne olacak? Bu dijital varlıklar kime ait sayılacak? Kapatılmalı mı, korunmalı mı, yoksa unutulmaya mı bırakılmalı?
Birkaç yıl öncesine kadar bu sorular, fütürist tartışmaların konusuydu. Artık öyle değil. “Dijital ölüm” adıyla hayatımıza giren bu yeni kavram, beraberinde yeni bir mesleği de getirdi: Dijital defin hizmetleri sorumlusu.
Öldüğümüzde geride yalnızca fiziksel değil, dijital izlerimizi de miras bırakıyoruz. Ölüm artık sadece mezar taşlarına kazınmıyor; dijital dünyada da kendine bir yer buluyor.
“Yaşam Sonrası Dijital Hayat Endüstrisi” (Digital Afterlife Industry) terimi, 2017 yılında Carl Öhman ve Luciano Floridi tarafından ortaya atıldı.
İlk yıllarda bu kavram, daha çok etik tartışmalar üzerinden konuşulurken zamanla dijital varlıkların metalaşması ve ticarileşmesi gibi konular da gündeme geldi. (Nowaczyk-Basińska, 2025) Günümüzde ise bu alanda profesyonelleşme dikkat çekiyor. Dijital defin uzmanları, hayatını kaybetmiş bireylerin dijital varlıklarını düzenliyor;
hesaplarını kapatıyor, içeriklerini arşivliyor, dijital mirasçıları belirliyor ve hukuki süreçleri yürütüyor.
TEKNOLOJİ ŞİRKETLERİNİN ÖRNEK UYGULAMALARI
Büyük teknoloji şirketleri bu dönüşümü destekliyor. Facebook, kullanıcıların hesaplarını ölüm sonrası "anıtlaştırma" seçeneği sunuyor. (Meta (Facebook), 2025)Apple, “dijital miras erişimi” başlığıyla vefat eden kişinin hesabını güvendiği kişilere açıyor. (Apple, 2025) Google ise “inaktif hesap yöneticisi” sayesinde, ölümle birlikte devreye giren otomatik bir kontrol sistemi sağlıyor. (Google, 2025)
ÖLÜLER DİJİTALDE HAYATINI SÜRDÜREBİLİYOR: YAS SÜRECİNDE “SOHBET ROBOTLARI” TARTIŞMASI
Scientific American, 2025’te “deadbot” ve “griefbot” adı verilen yapay zekâ sohbet robotlarını gündeme taşıdı. Bu yazılımlar, ölen bir kişinin dijital verilerinden beslenerek sanki hâlâ hayattaymış gibi mesajlar verebiliyor. (Rachel Feltman, 2025) Bir anlamda, ölüler konuşmaya devam ediyor.
Bu gelişmeler beraberinde birçok soruyu getiriyor: Bir insanın izni olmadan dijital sesi yeniden üretilebilir mi?
Bu veriler ne kadar süreyle, kimin elinde kalmalı?
Yas tutmak mı kolaylaşır, yoksa sonsuz bir vedalaşamama hali mi doğar?
Henüz net yanıtları olmayan bu sorular, etik tartışmalar arasında yer alıyor. Dijital kimliğimiz yalnızca yaşarken değil, öldükten sonra da korunması, yönetilmesi ve belki de unutulması gereken bir mirasa dönüşüyor.
Ve belki de çok yakında, mezar taşlarımızda sadece adımız ve tarihlerimiz değil,
sosyal medya kullanıcı adlarımız, NFT anahtarlarımız ya da anılarımıza açılan QR kodlar da yer alacak.
Kim bilir... Bir gün hepimiz dijitalden de gömüleceğiz.
Kaynakça
Apple. (2025). How to add a Legacy Contact for your Apple Account. Mayıs 2025 tarihinde Apple: https://support.apple.com/en-us/102631 adresinden alındı
Google. (2025). Etkin Olmayan Hesap Yöneticisi Hakkında. 2025 tarihinde Google: https://support.google.com/accounts/answer/3036546 adresinden alındı
Meta (Facebook). (2025). Hesap Varisleri. Mayıs 2025 tarihinde https://www.facebook.com/help/1506822589577997 adresinden alındı
Nowaczyk-Basińska, a. (2025, Ocak 26). Digital afterlife leaders: professionalisation as a social innovation in the digital afterlife industry. Mayıs 2025 tarihinde https://www.tandfonline.com: https://www.tandfonline.com/doi/full/10.1080/13576275.2025.2449896#abstract adresinden alındı
Rachel Feltman, N. A. (2025, 29 Nisan). Mayıs 27 tarihinde Scientific American: https://www.scientificamerican.com/podcast/episode/griefbots-create-digital-immortality-and-raise-ethical-concerns-around-ai/ adresinden alındı
