Feride Fonksiyonel Yaşam Koordinatörü Uzm. Dyt. Başak Satar “Türkiye’de karaciğer yağlanması bir halk sağlığı sorununa dönüştü. Her üç kişiden biri karaciğer yağlanmasıyla karşı karşıya. Beslenme alışkanlıklarının günümüzde değişmesi ve hazır gıda tüketiminin artması ile birlikte alkol ve ilaca bağlı olmayan karaciğer yağlanması vakalarının sıklığı gittikçe artıyor.” uyarısı yaptı.
Karaciğer yağlanmasını alkole bağlı karaciğer yağlanması ve alkolik olmayan karaciğer yağlanması şeklinde iki grupta ele alınabileceğini söyleyen Satar “Alkolik olmayan karaciğer yağlanması önemli bir sağlık sorunudur ve dünyada sıklıkla görülmektedir. Bu hastalığa neden olan birincil sebepler; obezite, insülin direnci, tip II diyabet, Hipertrigliseridemi, düşük HDL, hipertansiyon yani metabolik sendromdur. İkincil sebepler ise beslenmeye bağlı olarak yaşanılan hızlı kilo kaybı, yapılan mide ameliyatları, protein-enerji malnütrisyonu ve total paranteral beslenme olarak gösterilmektedir. Diğer ikincil sebepler olarak metabolik hastalıklar, toksik yük oluşumu, enfeksiyonlar ve bazı ilaçlar sayılabilir.” açıklamasında bulundu.
Karaciğerin yağ metabolizmasında ve depolamasında rol oynayan, vücutta 500’den fazla işlevi bulunan merkezi bir organ olduğunu aktaran Satar “Karaciğer, ağırlığının yüzde 5’inden fazla yağ miktarına sahip olması, özellikle trigliseritlere ve hepositlerin yüzde 5’ten fazlasında yağ damlalarına rastlanması karaciğer yağlanması olarak tanımlanmaktadır. Yağlanma basit bir yağ birikimi şeklinde başlayıp ilerleyen aşamalarda karaciğer inflamasyonu, fibrozisi, sirozu ve karaciğer iflasına kadar gidebilmektedir. Diyet ve yaşam şekli değişikliği, karaciğer yağlanmasını oluşturan metabolik parametrelerin iyileştirmesinde etkili olmaktadır. Alkolik olmayan karaciğer yağlanmasına sahip olan bireylerin yüzde 98’inde insülin direnci görülmektedir ve bu bireylerin yüzde 80 kadarında metabolik sendrom kriterleri ortaya çıkmaktadır. Metabolik sendromlu bireylerde bu hastalığın ortaya çıkma olasılığı yüzde 80’dir. Bunlar göz önüne alındığında tedavide esas alınacak nokta risk faktörlerinin iyileştirilmesi olmalıdır. Kan parametreleri göz önüne alınıp yüksek veya risk durumunda olan değerler kontrol altına alınmalıdır. Bunun için ağırlık kaybı, insülin duyarlılığının arttırılması, kan kolesterol seviyelerinin düşürülmesi, oksidatif stresin azaltılması gerekmektedir.” ifadelerini kullandı.
Akdeniz Diyeti’nin yararları
Akdeniz Diyeti’nin karaciğer yağlanmasına karşı etkileriyle ilgili bir araştırmanın verilerine de yer veren Uzm. Dyt. Satar “Yapılan bir çalışmada, Akdeniz Diyeti ile beslenen hastaların diyete uyumu ile uyumlu olmayanların vücut yağ oranlarında farklılık bulunmuştur. Aynı zamanda Akdeniz Diyeti’ne uyum azaldıkça karaciğer yağlanmasına ilişkin biyokimyasal değerlerin arttığı görülmüştür. Bir önemli husus ise düşük glisemik indeksli besinlerin tüketilmesi gerekmektedir. Aynı zamanda yüksek fruktozlu mısır şurubu, früktoz ve sakkaroz tüketimi sınırlandırılmadır.” şeklinde konuştu.
Enginar faktörü
Karaciğer sağlığının devamı için enginarın en önemli besinlerden biri olduğunun altını çizen Başak Satar şunları söyledi: “Enginar, karaciğer sağlığının devamı için ve karaciğer hastalıklarının tedavisinde sıklıkla kullanılmaktadır. Enginar içeriğinde bulunan polifenoller ve flavonoidler aracılığıyla lipit peroksidasyonuna yol açan zararlı bileşiklerin oluşumunu azaltmaktadır. Sinarin ve silimarin güçlü antioksidan özellikleri ile enzim aktivitelerini arttırarak, karaciğerde bulunan bazı bileşiklerin artmış değerlerinin düzeylerini azaltarak alkole bağlı olmayan yağlı karaciğer hastalığının ileri evrelerinde de görülebilen karaciğer hasarını önlemektedir. Enginarın kan şekeri ve kan lipit düzeylerin düzenlediği, sindirim sistemini destekleyerek hazımsızlığı engellediği, safra akışına yardımcı olduğu, içerdiği folik asitle hamilelikte bebeğin sinirsel gelişimine ve anne sütü miktarının arttırılmasına destek olduğu, karaciğer hastalıklarında iştah açıcı ve idrar söktürücü olarak kullanıldığı bilinmektedir. Enginarın kan şekeri ve kolesterol üzerindeki dengeleyici özelliklerinin yüksek lif içeriğinden kaynaklanmaktadır. Enginarın antifungal, antimikrobiyal, antioksidan ve antispazmodik etkileri de vardır.”
Karaciğer yağlanmasına karşı fonksiyonel bileşikler ve besinler
Satar, karaciğer yağlanmasına iyi gelen fonksiyonel bileşikler ve besinleri de şöyle sıraladı:
Resveratrol : Resveratrol oksidatif stresi ve inflamasyonu önlemektedir. Aynı zamanda lipit birikimini azaltıp iyileşmesine yardımcı olmaktadır. Vücut ağırlığındaki artışı önler, abdominal yağlanmayı ve insülin direncini azaltır. Bulunduğu besinler üzüm, üzüm çekirdeği, dut, çilek gibi besinlerde doğal olarak bulunmaktadır.
Kurkumin: Kurkumin karaciğer hastalıklarının önlenmesinde ve karaciğer sağlığının korunmasında etkili bir nutrasötiklerdendir. Kurkumin zerdeçal bitkisinin kaynatma ve kurutma işlemleri sonucunda elde edilmektedir. Biyoyararlanımı düşük bir bileşiktir.
Silimarin: Devedikeni tohumlarından elde edilmektedir ve çok uzun zamandır karaciğer hastalıklarının tedavisinde kullanılmaktadır. Antioksidan, antiviral, antiinflamatuar ve antifibrotik etkileri bulunmaktadır.
Kuarsetin: Kuarsetin insülin duyarlılığını ve beta hücrelerinden insülin salgılanmasını artırır ve kan glikozunu düşürücü etki göstererek diyabete karşı koruyucu etki gösterir. Kırmızı ve beyaz soğan, sarımsak, kuşkonmaz, kırmızı üzüm, kapari, sarı ve yeşil biber gibi besinler bulunur.
Likopen: Doğal olarak oluşan bir karotenoid olan likopen domates, karpuz gibi meyvelerde bulunmaktadır. Antioksidan ve antikarsojenik özellikleri vardır. Glikolipid metabolizmasını düzenler.
Kateşinler: Genel olarak kateşin ve kateşin türevleri çay, elma, üzüm, çilek ve kakao olmak üzere çeşitli besinlerde bulunmaktadır. Lipit metabolizmasını iyileştirme, karaciğerde antioksidan aktiviteyi arttrma gibi özellikleri bulunmaktadır.”
